Arykanda Antik Kenti

Arykanda Antik Kenti

Arykanda Antik Kenti, günümüzde Antalya iline bağlı Finike ilçesi Arif Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Kent, Likya bölgesinde bulunur ve Akdeniz'e yaklaşık 20 km mesafededir. Kentin adı Likya dilinde yüksek kayalıkların yanındaki yer anlamına gelen

Ary-ka-wanda’dır. Kentin adının yerli Anadolu dilini yansıtması bölgenin en eski kentlerinden biri olduğunun kanıtı niteliğindedir. Arykanda dışında bölgede yer alan Limyra ve Patara gibi kentlerde bulunan Geç Kalkolitik ve Erken Bronz Çağı’na tarihlenen buluntular genel anlamda bu bölgenin erken çağlardan itibaren yerleşim yeri olarak kullanıldığını göstermektedir.

Kentte, MÖ 5. yüzyıla tarihlenen ve yerel beylerden Kuprili ve Aquwami’ye ait olan sikkeler Arykanda’nın Pers egemenliği altındaki dönemini yansıtmaktadır. Bu sikkeleri MÖ 4. yüzyıla tarihlenen ve Limyra beyi Perikles'e ait olan sikkeler izlemektedir. Bu durum kentin bir süre Limyra egemenliğinde kaldığını göstermektedir. İskender’in ölümünden sonra bölgede yer alan diğer kentler gibi Arykanda’nın da önce Ptolemaiosların daha sonra Seleukosların egemenliğine girdiği, Apemea Barışı’nın ardından ise Rodos egemenliğine geçtiği bilinmektedir.

Arykanda, MÖ 2. yüzyılda Likya Birliği’ne ait sikke basmıştır. MÖ 43 yılında İmparator Claudius Likya Birliği’ne son verdiğinde Likya Bölgesi ve Phamphylia Bölgesi eyalet haline getirilmiş ve Roma İmparatorluğuna bağlanmıştır.

MS 2. yüzyılda kentin ismi pek çok kaynakta geçmektedir. MS 248 yılında büyük bir depremde aldığı hasardan sonra kısmen ayağa kaldırılmıştır. Bizans Dönemi’nde Akalanda ve Orykanda adıyla anılmıştır. 11. Yüzyıla kadar varlığını koruyan kent, bu tarihten sonra yer değiştirmiş ve tahminlere göre bugünkü karayolunun güneyine taşınmıştır.

Şahinkaya olarak bilinen sarp ve eğimli bir arazi üzerine kurulmuş olan Arykanda’nın en yüksek noktasında Şahinkaya’nın güneybatı eteğindeki gözetleme kulesi yer almaktadır. Bu kulenin güneyindeki akropolün ise kentin ilk yerleşim noktası olduğu düşünülmektedir. Akropolün doğusunda bouleuteterion (meclis binası) ve üç dükkan, bu yapıların kuzeyinde MÖ 4. yüzyıla tarihlenen güneş tanrısı Helios adına yapılmış tapınak bulunmaktadır. Gözetleme kulesinden sonra en yüksek noktada yer alan yapı stadiondur. Bu yapı MS 1. yüzyılda inşa edilmiştir. Bir alttaki terasta tiyatro yer almaktadır. Bu tiyatro küçük ancak bölgenin en iyi korunmuş tiyatrodur. Kentin en altındaki terasta ise agora ve odeon bulunmaktadır. Gymnasium ve hamam kentin güneydoğusunda yer almaktadır. Kentin en dikkat çekici kısmı pek çoğu ayakta kalmış olan mezar anıtlarıyla Doğu Nekropolü olarak bilinen mezarlık alanıdır. Bu anıt mezarların tamamı MS 2. yüzyıla tarihlenmektedir.

Şehrin su ihtiyacı, büyük bir mühendislik örneği gösteren tesislerle sağlanmaktadır. Aykırıçay’ın çıktığı yerde sarp kaya yüzeylerine oyulmuş dört ayrı seviyedeki kanal, şehre su getiren sistemin ana hatlarını oluşturmaktadır.

Arykanda'nın kuruluşuyla ilgili mitolojik bir hikaye bulunmaktadır. Buna göre, Pers Kralı Kserkses, MÖ 5. yüzyılda Likya'ya saldırdığında, Arykanda halkı direniş göstermiş ve başarılı bir savunma gerçekleştirmiştir. Bu direniş sonrasında Arykanda, Likya Birliği'ne üye olan önemli bir kent haline gelmiştir.

Arykanda, tarihi boyunca Hellenistik, Roma ve Bizans dönemlerinde önemli bir yerleşim yeri olarak varlığını sürdürmüştür. Kentin en görkemli dönemi, Roma İmparatorluğu'nun kontrolü altında yaşanan dönemdir. Arykanda, zenginlik, güç ve kültürel gelişim açısından büyük bir dönem yaşamıştır.

Arykanda, 1971 yılında Türkiye'de koruma altına alınan ilk arkeolojik alanlardan biri olmuştur. Bugün ziyaretçilere açık olan antik kent, tarihi ve arkeolojik açıdan büyük bir öneme sahiptir. Ziyaretçiler, Arykanda'da antik kentin kalıntılarını gezebilir ve bu önemli tarihi mirası keşfedebilirler.

İngiliz araştırmacı Charles Fellows, 1838 yılında Arykanda ve çevresinde bulunan mezar yazıtlarına ve nümismatik (sikke) verilere dayanarak Arykanda’yı keşfetmiştir.

Arykanda Antik Kenti'nde arkeolojik kazı çalışmaları, Türk arkeologlar ve diğer uluslararası araştırmacılar tarafından yürütülmüştür. Kazılar, antik kentin keşfedilmesinden bu yana düzenli olarak gerçekleştirilmiştir.

Kentin kazılarında ve ortaya çıkarılmasında kuşkusuz en fazla emeğe sahip olan kişi Ankara Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Cevdet Bayburtluoğlu’dur. 1941 yılından 2010 yılına kadar kesintisiz olarak 40 yıl kazı başkanı olarak kentte çalışan Prof. Dr. Cevdet Bayburtluoğlu adeta hayatını Arykanda’ya adamıştır. 2011 yılından bu yana ise kazı çalışmaları Doç. Dr. V. Macit Tekinalp başkanlığında devam etmektedir.

Arykanda'da yapılan kazı çalışmaları, antik kentin planını ve yaşamını daha iyi anlamak için önemli bilgiler sunmuştur. Kazılar sırasında bulunan mimari kalıntılar, mozaikler, heykeller, seramikler ve diğer arkeolojik buluntular, Arykanda'nın tarihi ve kültürel önemini vurgulamaktadır.

Kazıların devam etmesiyle birlikte, Arykanda Antik Kenti'nin daha da fazla bölgesi ortaya çıkarılmış ve restore edilmiştir. Bu çalışmalar, ziyaretçilere antik kentin güzelliklerini ve tarihini daha iyi deneyimleme fırsatı sunmaktadır.

Arykanda'da yapılan kazı çalışmaları, antik kentteki yaşamın ve kültürel mirasın daha iyi anlaşılması için önemli bir katkı sağlamaktadır. Araştırmalar, Arykanda'nın Likya bölgesindeki diğer antik kentlerle ilişkisini ve bölgedeki tarihi ve kültürel değişimleri anlamak için de oldukça önemlidir.

Görsel Kaynak: Türkiye Kültür Portalı

Arkeolojiye dair daha fazla içerik için Arkhe Arkeoloji Dergisi ve Arkhe Kitap bölümlerini ziyaret etmeyi unutmayın.